Mindfulness Nedir? Bilinçli Farkındalık için adımlar

Anda kalmak ya da anı yaşamak, nefese odaklanmak... Bu kavramlara bir yerlerde en azından bir kere denk gelmişsinizdir. Ama hiç gerçekten ne anlam ifade ettiklerini düşündünüz mü? Bu yazıda konuyu size olabildiğince doğru anlatmak adına okuduğum birçok yazardan alıntı yaparak ilerleyeceğim. Başka bir deyişle; benim de öğrendiğim ve kendime bunları uygulamalıyım dediğim açıklamalar ve yöntemlerle hazırladım bu yazıyı. Arada bol bol isim geçireceğim. Konu hakkında daha da detaylı okuma yapmak isteyenler verdiğim yazar ve kitap isimlerine daha detaylı bakabilir.

Mindfulness Nedir?

Mindfulness kavramına detaylı bir girişten önce Esra Sert'ten bir alıntı yapmak istiyorum. Mindfulness temelli yoga eğitimi veren Esra Hanım bunu kaplar üzerinden çok yalın bir şekilde anlatmayı başarıyor:

"Sinir sistemimiz bir kap gibidir. Duygular bu kaba dolup boşalır. Sinir sistemimiz esnektir. Duyguları değiştiremeyiz ama kabımızı büyütebiliriz. Mindfulness sinir sistemi üzerinde bir çalışmadır. Kabımızı büyütür. Böylece duygular taşıp yakıp yıkmaz. Duygular aynı olsa da tecrübe etme şeklimiz çok farklı olur."

Farklı düşünürlerden ve kendi deneyimlerimden biraz daha detay verince Esra Sert'in bu benzetmesinin daha da anlaşılır hale geleceğini düşünüyorum.

Benim farkındalık ile gerçek anlamda tanışmam 2016'nın Mart ayında katıldığım bir eğitimle oldu. Eğitimin adı Dişil Gücümüze Dönüş'tü ama anlatılan her şeyin temelinde "farkındalık" kavramı yatıyordu. Anda kalmayı deneyimlemeden konuda ilerlemek mümkün değildi adeta. Peki neydi anda kalmak? Nilüfer Devecigil, Işığın Yolu kitabında şöyle açıklıyor bunu: O anın içinde kişinin kendine ve dışardan gelen tecrübelere dikkat vermesi.Biz eğitimlerde genelde Zen ustası Thich Nath Hanh'ın önerilerine kulak vererek bu dikkat verme pratiğine çalıştık. Thich Nath Hanh (konu hakkında birçok kitabı var, mesela Farkındalığın Mucizesi ile başlayabilirsiniz) aklımıza geldikçe nefes alarak ana gelmeye çağırıyor bizi. Bunu sağlamak için de günlük hayattan bir şeyleri seçmemizi söylüyor. Mesela masa başı bir işiniz var. Her telefon çaldığında önce derin 1-2 nefes alın, sonra o telefonu açın diyor. Böylece telefon çaldığında o anda daldığınız işten, düşüncelerden vs. sıyrılarak o ana gelip telefona da bu şekilde cevap vermeniz sağlanıyor.

Günlük hayatta birçok şeyi nasıl da ıskaladığımızı düşünün: televizyona bakarak yenen yemekleri, telefonla uğraşarak katıldığımız sohbetleri ya da toplantıları ya da aklımızda binbir düşünce ile içtiğimiz çayları... Bunların hepsini ya da en azından dilediklerimizi birer farkındalık alıştırmasına döndürebiliriz. Tek başına içtiğiniz bir bardak çayı ele alalım. Çayı içerken çaya odaklanın. Çay bardağını tutarken elinizi nasıl ısıttığını, aldığımız ilk yudumda tattığımız aromayı, boğazınızdan akıp gitmesini. Hepsinin farkına vararak için çayınızı. Alın size farkındalık egzersizinin kralı!

Ya da otobüste, arabada oturduğunuzu düşünelim. Kulaklığınızı takıp Facebook'ta video izlemek yerine vücudunuza odaklanın. Koltuk sert mi, yumuşak mı? Koltuğa değen sırtınızın bacaklarınızın farkına varın. Ayaklarınızın yeri hissetmesine bakın.

Bunlar somut çalışmalardı, sonra da biraz duygularınıza odaklanalım mı? Duygularımızın farkına varalım ikinci aşama olarak. Bir konuşma içindesiniz, karşınızdaki kişi birden sizin üzerinizden bir şaka yaptı. Bu şaka sizi sinirlendirdi. Hemen o sinirle tepki vermek yerine bir durup duygularınızı izleyin. Hatta somutlaştırın, ellerinizde sıcaklık mı hissettiniz, boğazınızda bir düğümlenme mi ya da karnınız mı kasıldı? Önce farkına varın, sonra da eğitimlerdeki dili kullanırsak "bu duygulara alan verin" yani duygularınızı yaşamaya izin verin ve bunların hepsinin geçici olacağını hatırlayın.

Bu sayede yaşadığınız şeyleri iyi, kötü diye etiketlemeden ilerleyebileceksiniz. Özellikle farkındalık kasınızı geliştirdiğinizde (kas diyorum çünkü gerçekten pratik yaptıkça aynı bir kas gibi gelişiyor) stres anlarında kendinizi strese kaptırıp en kötü senaryoları kurup onlara sinirlenmek yerine nefesinize odaklanarak, duygularınızın farkına vararak o zor anları daha kolay atlatabileceksiniz.

Şimdiki Zamanın İçinde kitabının yazarı Selmin Erk ise bilinçli farkındalığı açıklarken günlük hayatı oto-pilotta yaşadığımızdan ve bu nedenle de birçok şeyi kaçırdığımızdan bahsediyor. Ancak dikkatimizi duyulara ve nefes alıp vermeye odakladığımızda zihnin sakinleştiğini belirtiyor.

Bu arada bir parantez açarak farkındalık çalışmalarının bir din ya da inanç sistemine bağlı olmadığını da belirtmekte fayda var. Yine Selmin Hanım'dan alıntılamak istiyorum: Farkındalık çalışmaları yaptığınızda; iç huzurunuz artar. Ani tepki ve öfkeye teslim olmak yerine stres altında daha sakin kalabilirsiniz. Verimliliğiniz artar. Dikkatinizi daha kolay toplarsınız. Başka bakış açılarını da görebilir, çözüme daha kolay gidebilirsiniz.

Özellikle dikkat eksikliği ve odaklanamama; stres, kaygı ve depresyon; öfke, kızgınlık gibi yıkıcı duygular; uykusuzluk - gerginlik, mutsuzluk, isteksizlik, motivasyon düşüklüğü gibi sorunlarınız varsa her gün yapacağınız mindfulness çalışmalarının olumlu etkisini görebilirsiniz.Peki mindfulness için bir yaş sınırı var mı derseniz, Sepin İnceer'le de tanışmanızı tavsiye ederim. Çocuklar için Mindfulness eğitimleri veren İnceer'in hayali mindfulness'ın okul müfredatlarına girmesi. 5 yaşından itibaren çocuklar ve ergenler için Farkındalık ve Dikkat Eğitimi düzenleyen Sepin İnceer'e göre bu eğitimin Bazı diyetisyenler farkındalığı yemek yeme düzenine taşıyarak danışanlarına fayda sağlamayı amaçlıyorlar. Bir düşünün; mutlaka kendinizde ya da çevrenizde görebileceğiniz bir davranıştır kendini kaptırarak hatta koşturarak yemek yemek. O zaman insan ne yediğinin tadını alır ne de doyduğunun farkına varır. Oysa farkındalıkla yemek yediğinde kişi, yemek yeme eylemine odaklanır. Yediği şeyi 1'den çok duyu organıyla deneyimler; yani tatmaktan fazlasını yapar.

Ben yukarda da bahsettiğim gibi uzun süredir düzenli olmasa da farkındalığımı geliştirmek adına çalışmalar yapıyorum. Ancak bazı dönemler oluyor ki hayat benim önüme geçiyor. İşte böyle dönemde bulaşıklığa dayadığım laptopta dizi açmış izler ve bir yandan yemek hazırlarken sevgili Eda Uslu bana yavaşlamamı hatırlattı.

Sonra onun şahane Kadınlık Halleri programı geldi. Kendimden başka her yerde olduğum bir dönemde her hafta 2 saat her şey durdu sanki. Eda bu programı anlatırken şöyle diyor: Yıllardır Kadınlık Halleri ve Mindfulness programında, yaptığım inzivalarda diyorum ki; sadece var olma PARLA!

“Gerçek ışıltı” dediğim şey yani o parlama hali; kendini bulmak demek. Özenle, ilgiyle, anlayışla, şefkatle karşılamak… Kucaklamak.

Eda Uslu ile Mindfulness Sohbeti

EDA’YLA SOHBETIMIZI DINLE

EDA'DAN BEDEN TARAMASI PRATIĞI

Çalışmalara dönecek olursak, eskiden çok büyük sinir patlamaları yaşarken bu konuda ilerleme yaşadığıma inanıyorum.

Ben kendime çocuğumun uyumasını zaman olarak seçmiştim. Daha önceleri oğlumla beraber odaya gidip onun uyuması için ona destek olurken çok sıkılır, bir an önce uyusa da gitsem derdim. Işıktan rahatsız olduğu için kitap okuyamaz ya da telefonumda bir şeyler yapamazdım. Ama sonra bu uyku saatini farkındalık meditasyonu yapmaya ayırdım. Üstelik bendeki rahatlamanın da oğlumun uyumasına da etkisini zamanla fark ettim (biliyorsunuz çocuklar ebeveynlerinin gerginliğini hemen yansıtırlar, ama işin güzel yanı sizin pozitif ruh halinizi de aynı şekilde yansıtmaları).

Bu yazıyı Mevlana'nın Misafirhane'si ile bitirmek istiyorum. Eğer daha önce çok bilgi sahibi olmadığınız bir kavramsa biraz olsun dikkatinizi çekebilmiş ve sizi aydınlatabilmişimdir umarım.

İnsan kısmı bir misafirhane,

Her sabah yeni birisi gelir.

Bir sevinç, bir bunalım, bir zalimlik,

Aniden farkına varmak bir şeyin,

Hepsi beklenmedik misafir.

Hepsini karşılayıp eyle!

Evini vahşetle süpürüp,

Bütün mobilyalarını boşaltan

Bir kederler kalabalığı bile gelse.

Her geleni alnının akıyla misafir et.

Olur ki yeni bir zevk getirmek için

Boşalttılar evini.

Karanlık düşünce, utanç ve garez,

Hepsini gülerek karşıla kapıda

Ve buyur et içeri.

Minnettar ol her gelene

Kim gelirse gelsin.

Çünkü bunların her birisi

Öte taraftan bir kılavuz olarak gönderildi.